Cmentarz wojenny nr 163 w Tuchowie

Cmentarz wojenny nr 163 w Tuchowie jest zabytkowym cmentarzem z I wojny światowej. Zaprojektowany został przez niemieckiego architekta Heinricha Scholza. Jego powierzchnia wynosi 1395 m², założony jest na planie prostokąta o ściętych narożach.
Cmentarz znajduje się na szczycie wzgórza Furmaniec (313 m) wznoszącego się po północno-wschodniej stronie miasta. Ogrodzenie cmentarza tworzą metalowe rury rozpięte między murowanymi z kamienia słupkami. Wejście ujęte w dwa masywne słupy, zamykane jest dwuskrzydłowymi wrotami z metalowych prętów. W pobliżu wejścia znajdują się tablice w języku polskim i niemieckim z informacją o remoncie cmentarza ze środków Austriackiego Czarnego Krzyża w latach 1998-1999 oraz tablica informacyjna z herbem Powiatu Tarnowskiego. Drugie wejście znajduje się w dolnej części cmentarza. Pomnik centralny to murowany z kamieni czterostopniowy postument, na którym ustawiono drewniany krzyż łaciński. Na jego przedniej ścianie są daty 1914, 1915, na tylnej inskrypcja w języku niemieckim:
„TRAUERT NICHT, DAß UNSER MUND VERSTUMMT IST UNSERE GRÄBER SOLLEN ZU EUCH SPRECHEN VON DER LIEBE ZUM VATERLAND”
W tłumaczeniu na język polski oznacza ona:
„Nie martwcie się tym, że nasze usta zamilkły, przecież nasze groby będą wam mówić o umiłowaniu ojczyzny".
Nagrobki umieszczone są symetrycznie wzdłuż wszystkich boków cmentarza, przy pomniku centralnym pozostawiono sporo miejsca. Są trzy rodzaje tych nagrobków:

• betonowe, podobne do postumentu krzyża, ale z betonowym krzyżem,
• betonowe stele z żeliwnym krzyżem łacińskim zwieńczonym również żeliwną glorią,
• betonowe stele z żeliwnym krzyżem lotaryńskim
Na wszystkich nagrobkach są blaszane tabliczki informacyjne.

Na cmentarzu pochowano 137 żołnierzy austro-węgierskich i 97 rosyjskich w 106 grobach pojedynczych i 22 zbiorowych. Z nazwiska znanych jest 68 żołnierzy austro-węgierskich. Wszyscy oni polegli w dniu 20 grudnia 1914 r. jeden w maju 1915 r. Znani z nazwisk żołnierze armii austro-węgierskiej walczyli w 24 pułku piechoty honwedu, który rekrutowany był w rejonach Brasov; Kronstadt i Miercurea Ciuc w dzisiejszej Rumunii. Żołnierze armii rosyjskiej walczyli m.in. w 125. Kurskim, 128. Starooskolskim i 130. Chersońskim pułkach piechoty. Wszystkie te pułki wchodziły w skład 32. i 33. kijowskich dywizji piechoty. Ponadto niektórzy służyli w 70. Brygadzie Artylerii.

Po II wojnie światowej nie dbano o cmentarze z I wojny i popadały one w ruinę. Również cmentarz nr 163 był w dużym stopniu zniszczony, szczególnie jego pomnik centralny. Został gruntownie wyremontowany, m.in. odbudowano pomnik centralny, wyremontowano nagrobki, wykonano nowe tabliczki informacyjne, nową furtkę wejściową. Po remoncie jest w bardzo dobrym stanie (2016 r.). Ciekawostką jest, że początkowo planowano umieszczenie na pomniku centralnym krzyża wykonanego z kamiennych bloków (plan taki zachował się w Krakowskim Archiwum Państwowym), później jednak architekt zmienił plan i umieścił krzyż drewniany.

Obok cmentarza znajduje się Krzyż wdzięczności ustawiony na szczycie wzgórza Furmaniec (313 m.n.p.m.) skąd roztacza się przepiękna panorama. Okazją do ustawienia były:
Jubileusz Roku 2000
100-lecie Koronacji Obrazu Matki Boskiej Tuchowskiej
Pontyfikat Papieża Jana Pawła II